BRISEL – Stotine miliona građana Evropske unije su glasali da bi izabrali 720 članova Evropskog parlamenta, a jedan od glavnih utisaka jučerašnjeg izbornog dana jeste to što je sve veća podrška krajnjoj desnici navela predsjednika Emanuela Makrona da raspiše vanredne izbore u Francuskoj.
Dok se sabiraju utisci poslije evropskih izbora, postaje jasno ko su pobednici, a ko gubitnici u 27 država članica EU.
Italijanska premijerka Đorđa Meloni je učvrstila svoju ulogu moćnog posrednika u EU sa 28 odsto osvojenih glasova, dok je stranka predsednika Francuske Emanuela Makrona pokazala toliko loše rezultate da je morao da raspiše vanredne izbore.
Pobjednici izbora
Francusko Nacionalno okupljanje – njihov rezultat bio je okidač za vanredne izbore
Evropska narodna partija (EPP) – ostala je najveća snaga u Evropskom parlamentu i dobila je 13 mjesta više u odnosu na 2019. godinu
Italijanska premijerka Đorđa Meloni – osigurala je svoju ulogu važne ličnosti koja odlučuje o vlasti i vrši politički uticaj
Gubitnici izbora
Zeleni u Austriji i Njemačkoj – prošli su mnogo gore nego što se očekivalo
Liberalna grupa Obnovimo Evropu u različitim državama članicama – izgubila je 20 mjesta u odnosu na prethodne izbore.
Socijaldemokrate u Njemačkoj – partija Olafa Šolca je podijelila drugo mjesto sa krajnjom desnicom AFD.
Prve procjene izbornih rezultata u EU su pokazale da su Zeleni i liberalne partije iz grupe Obnovimo Evropu izgubili oko 20 poslaničkih mesta, što je potencijalno ugrozilo proevropsku većinu koja je potrebna za izbor najviših funkcionera EU i za podršku važnim zakonima.
Projekcija koja je napravljena nešto poslije ponoći nakon zatvaranja svih biračkih mjesta je pokazala da Zeleni imaju 53 poslanika, u poređenju sa dosadašnjih 72. Grupa Obnovimo Evropu, na čelu sa Emanuelom Makronom je spala sa 102 mesta na 83, što je predsjednika Francuske navelo na iznenađujući potez raspuštanja nacionalnog parlamenta.
Kolaps ovih partija je praćen sve većom podrškom krajnje desnim strankama, iako neke od njih još nisu svrstane u veće političke grupacije u Evropskom parlamentu. U Francuskoj projekcije sugerišu da je Nacionalno okupljanje osvojilo neverovatnih 31,5 odsto glasova – dvostruko više od Makronove partije.
Francuski predsjednik je poslije toga objavio poruku na Tviteru: “Francuskoj je potrebna jasna većina da bi funkcionisala mirno i usklađeno. Razumio sam vašu poruku i vaše preokupacije, i to neće ostati bez odgovora”.
Predviđa se i da će krajnje desničarski FPO osvojiti najviše glasova u Austriji, odnosno da će udvostručiti broj poslanika na šest, nakon što je osvojio 25 odsto podrške u zemlji.
Kada je riječ o Njemačkoj, CDU i CSU će osvojiti nešto više od 30 odsto glasova, što je sličan rezultat kao i na prethodnim izborima. Prema najnovijoj prognozi, krajnje desni AFD je treći sa 14,2 odsto glasova u odnosu na 11 odsto iz 2019. godina. Oni su odmah iza Socijaldemokrata kancelara Olafa Šolca.
Ankete sugerišu da su Braća Italije Đorđe Meloni, koji pripadaju desničarskoj grupi Evropskih konzervativaca i reformista, postigli mnogo bolje rezultate od opozicije levog centra, koja ima podršku od oko 23,7 odsto birača. Forca Italija i Liga, druge dvije stranke iz vladajuće koalicije, izgleda da nisu prošle tako dobro sa 10,5 i osam odsto.
Trendovi skretanja udesno su potvrđeni i u Španiji, gdje se očekuje da će Voks povećati svoju zastupljenost za dva do tri poslanika u Evropskom parlamentu, dok će novajlije “Žurka je gotova” koje takoše određuju kao desničarske populiste, dobiti dva ili tri poslanika. Međutim, poslije četiri dana glasanja, projekcije još nisu konačne.
Nizozemska već potvrdila zaokret udesno
U Nizozemskoj je glasanje održano još u četvrtak, a najnovije projekcije sugerišu da će desničarska partija Gerta Vildersa osvojiti šest mandata. Taj zamah udesno nije bio tako ekstreman kao što su neki očekivali, što je omogućilo savezu zelene ljevice i laburista da odnesu pobjedu i osvoje osam mjesta.
Evropski izbori, najveća svjetska “demokratska vježba” u kojoj učestvuje više država, određuju kojih 720 poslanika će zauzeti mesta u Evropskom parlamentu sa zadatkom da raspravljaju o zakonodavstvu EU u narednih pet godina.
Glasanje je održano poslije turbulentnog perioda u kojem su dominirali pandemija kovida i ruska invazija na Ukrajinu. Sve to pratili su rastući troškovi života koji su dominirali kao faktor zabinutosti kod birača.
Šta sada predstoji?
Prvi zadatak za nove evroposlanike će biti da izaberu šeficu Evropske komisije, a aktuelna predsjednica Ursula fon der Lajen se nada da će obezbediti drugi mandat.
NIjedna pojedinačna grupa nema većinu u Evropskom parlamentu, zbog toga će i ovoga puta za važne odluke biti potrebna koalicija. Parlamentom obično dominiraju dvije velike grupe, a to su Evropska narodna partija desnog centra i Socijalisti lijevog centra. Ove dvije grupe su na izborima 2019. godine izgubile zajedničku većinu, i zbog toga su morale da formiraju saveze sa strankama kao što su Zeleni i Liberali.
Poslanici Evropskog parlamenta će takođe morati da odobre ili da se usprotive novim zakonskim prijedlozima – zbog čega je neizvjesna sudbina i Zelenog dogovora EU, ambicioznog seta zakona sa smanjenje emisije štetnih gasova.
Svakoj zemlji članici pripada određeni broj poslanika u Evropskom parlamentu u skladu sa brojem stanovnika. Njemačka ima čak 96 poslanika, dok Kipar, Malta i Luksemburg imaju po šest.
Prvi put od kad se poslanici biraju na direktnim izborima, u konačan zbir neće biti uključena Velika Britanija, čijih je 73 poslanika napustilo Evropski parlament poslije Brexita u februaru 2020. godine.
